31 Ocak 2007 Çarşamba

Çoruh Vadisi ve Yusufeli Barajı

HÜSEYİN AVNİ ÖZEN (*)
Çoruh Nehri ve kollarında ıo'nun üzerinde baraj yapımı planlanmış olup bunlardan Muradı Barajı tamamlanmış, Deriner Barajı ise yapım aşamasında. Barajların tamamı bittiğinde oluşan görüntüyü gösteren DSİ haritası, Çoruh Nehri, Çoruh Vadisi ve Çoruh'u besleyen dereler ortadan kalkmış ve kilometrelerce uzayan birbirine bağlı bir yapay göller dizisi gösteriyor. Bazı barajların yükseklikleri 100 metrenin üstünde. Havzanın önemli bir kısmı sular altında kalacak. Yapılması düşünülen Yusufeli barajı bu barajlardan biri.
Yusufeli Barajı'nın çevreye ve bölge turizmine ne gibi etkileri olacağını bir biolog ve yaklaşık 14 senesi turizm sektöründe çalışmış biri olarak belirtmek istedim. İklim değişikliği olacak! Barajlar bittiğinde Çoruh havzası, nehir ve dereler görüntüsünden çıkıp bir yapay göller bölgesi olacak. Çoruh Nehri ve kolları ortadan kalkacağı ve derinliği bazı yerlerde 100 metreyi bulan göller oluşacağı için, bölgenin iklimi tamamen değişecek. Bunun ekolojik anlamı şudur: Orada yaşayan bir hücreliden çok hücreli canlılara, bölgeye has endemik fauna ve florası çok büyük zarar görecek, birçok tür ortadan kalkacak. Bölgenin yeni bir iklim değişikliğine yönelmesi kaçınılmaz bir durumdur. Vahşi doğal yaşam alanları yok olacak! Çoruh Vadisi ve Yusufeli havzası dünyanın sayılı vahşi doğa yaşam alanlarından biridir. Çoruh Vadisi ve Yusufeli bölgesi dünya hazinesi sayılan yaban hayatı koruma sahası ilan edilmiştir. Bölgede iki tür yaban keçisi, boz ayı, kızıl akbaba, tilki, kurt, keklik, kartal, bıldırcın, yaban domuzu ve benzeri birçok yaban yaşam hayvan türleri gibi, yüzlerce tür kuş, kelebek, bölgeye özgü sürüngenler, sayısız endemik bitki çeşidi ile birlikte eşsiz bir ekolojik alana şimdilik sahibiz. Yusufeli barajı yapılırsa, bu bölgeyi sular altına gömeceğiz. Yaban hayvanların bölgede yaşam alanlarını daraltacağız. Birçok hayvan ve bitki türü de yok olacaktır. Tarım arazileri sular altında kalacak! Çoruh Vadisi ve özellikle Yusufeli havzasındaki topraklar tarımsal açıdan çok değerlidir. Nedeni bölgenin iklimsel özelliğine bağlı olmakla birlikte, Çoruh Nehri ve kollarının oluşturduğu nem ve yine bu suların taşıdığı mineralce çok zengin topraklardır. Normal verimli bir toprakta yonca bitkisinden yılda 3-4 defa ürün alınırken, Çoruh Vadisi'nde 9 defa ürün alınabiliyor. Yine bu topraklarda aynı arazi üzerinde 3 değişik ürün defalarca alınıyor (fasulye, domates, yonca gibi). Bölgede binlerce yıldır süren bir tarım kültürü vardır. Bunun neticesiyle bölgeye özgü dünyada başka bir yerde bulamayacağınız Yusufeli pirinci, Yusufeli zeytini ve Yusufeli üzümü bulunmaktadır.
Çoruh ve havzası doğal bir seradır. Yusufeli aynı yıl hem pirinç, hem de buğdayın aynı tarladan alındığı belki de dünyadaki tek yerdir.
Toprak kaybı olacak! Şu anda Çoruh Vadisi ve Yusufeli'ndeki tarım ve meyvecilik için kullanılabilir toprak kapasitesinin 1/20'si kullanılmaktadır. Gelecekte bu verimli toprakların değeri anlaşılacak ve tam kapasite ile faydalanılacaktır. Yusufeli Barajı yapılırsa bu verimli topraklar sular altında kalacaktır.
Turizm zarar görecek! Treking turizminin dünyadaki önemli merkezlerinden biri de Kaç-kar dağlarıdır. Bugün on binlerce turistin dağ yürüyüşü, tırmanış, doğa sporları, doğa fotoğrafçılığı ve huzur için geldiği Kaçkarlar'a, ilgililerin belirttiğine göre yarınlarda yüz binlerce turist gelecektir. Baraj yüzünden çıkacak (başta yol olmak üzere) problemler yüzünden turizm önemli ölçüde zarar görecektir. Çoruh Nehri'nin Yusufeli havzasındaki bölümü, dünyanın en önemli 2. rafting parkuru kabul edilmektedir. Yusufeli Barajı yapım senaryoları yüzünden rafting turizmi gerçek potansiyeline ulaşamamıştır. Dünyadaki 4 önemli parkurdan birine sahibiz. Yusufeli Barajı yapılırsa sadece birkaç ülkenin sahip olduğu alternatif bir turizm sektörü olan Çoruh raftingi-ni kaybedeceğiz. Çoruh Vadisi ve Yusufeli'nde birçok eski kale ve kilise vardır. Hiçbir özel çalışma yapmadığımız halde, birçok turist bu tarihi kale ve kiliseleri ziyaret etmektedir. Bölgemiz toprak verimliliği, doğal yaşamı, vahşi doğal yaşam alanı ve turizmi ile çok kıymetlidir.
Yusufeli Barajı tekrar tekrar düşünülmelidir. Barajın yapımının bölgeye çevre felaketi ve doğa vahşeti olarak yansıması kaçınılmazdır. İlerde telafisi mümkün değildir. Çoruh üzerinde hiç olmasa Yusufeli havzasında akan bir nehir ve vadi bırakılmalı, bölge yapay göller dizisinden kurtulmalıdır. Küresel ısınma yüzünden önümüzdeki yüzyılda Anadolu'daki toprakların kuraklık ve susuzluk yüzünden kullanılmaz hale geleceğini bilim insanları belirtiyor. Aynı bilim insanları Türkiye de kullanılabilir tarımsal toprakların Doğu Karadeniz bölgesinde kalacağını belirtiyor. Dünya için Amazon ormanlarının önemi neyse, Türkiye'de de Doğu Karadeniz'in önemi aynıdır.
(*) Hidrobiyolog, çevre uzmanı

Hiç yorum yok: